Profiel Kristen Wiig

(eerder verschenen in VEGA 02, 2012)

Kristen Wiig

Door Guuz Hoogaerts

‘De anti-comedian’ noemde het Amerikaanse weekblad Time haar. Niet omdat Kristen Wiig niet grappig zou zijn, integendeel. Wie haar in de film Bridesmaids heeft gezien, weet dat ze lachbuien als een diarree-aanval kan veroorzaken.

Gelijk maar over die diarree- en kotsscènes in Bridesmaids. Voor die drie lezers die de film nog niet hebben gezien: Kristen Wiig is onderdeel van een groep vrouwen die hun beste, gefortuneerde vriendin bijstaan bij haar huwelijk. Na een copieuze lunch wordt een kledingzaak bezocht, waar jurken voor de bruidsmeisjes moeten worden uitgezocht. Wat begint met een forse boer (‘I'm sorry I want to apologize but I'm just not sure what end that came out of’) van een van de dames, gaat via een scene waarin de ene vriendin in het toilet over het kapsel van de ander kotst naar het hoogtepunt: een bruid die midden op straat de controle over haar sluitspier verliest.
Nee, Wiig schreef deze scène niet om te laten zien dat vrouwen net zo vulgair kunnen zijn als mannelijke comedians. ‘Als je gaat nadenken wat filmcritici van zo’n scène gaan vinden, kun je ‘m beter niet schrijven’, verklaarde Wiig in de Engelse krant The Guardian. ‘Het was meer dat we dit een grappige manier vonden om een eind aan de scène te breien.’ Wiig schreef het scenario van Bridesmaids met vriendin en comedian Annie Mumalo. ‘Die heel goed kan doen alsof ze de controle verliest en in haar broek moet poepen. Daar moest ik altijd vreselijk om lachen.’ De lichte twijfel die Wiig toch nog had over de scene, werd weggenomen door regisseur Judd Apatow. ‘Hij zei: als het niet leuk is, halen we ‘m eruit.’ Eenmaal gedraaid, bleek het inderdaad zo grappig als ze op voorhand hadden gedacht.

Overigens kotst of poept Wiig zelf niet in de scène. Ze steelt juist de show door te midden van alle vulgariteiten heel ingehouden een handje nootjes te accepteren en die hevig zwetend op te eten. Een knap staaltje van de explosie net onder de rand tegenhouden. Dat geldt voor meer van de karakters die ze speelt. Wiig maakt deel uit van de cast van Saturday Night Live, een comedy programma dat op zaterdagavond live wordt uitgezonden in Amerika en daar een legendarische status heeft. Veel comedians, van Dan Aykroyd tot Steve Martin, zijn er begonnen. De show laat zich enigszins vergelijken met Koefnoen (of andersom, eigenlijk). Wiig-types die geregeld terugkeren zijn ‘The Target Lady’, een overenthousiaste supermarktcaissière die commentaar heeft op alle boodschappen op haar rolband, Aunt Linda, de filmrecensent met een liefde voor extreem slechte films en Cheryl Brown, de kwismaster die nog enthousiaster is over de prijzen die ze weggeeft dan haar kandidaten. Rare types, maar ‘ze doet nooit gek’, zegt de Nederlandse cabaretier en Wiig-fan Carolien Borgers. ‘Ze gooit niet alle remmen los, Kristen blijft in control. Je ziet haar eigen persoonlijkheid nog doorschijnen in de karakters. Daarom werkt het zo goed.’

Vorig jaar werd Wiig uitgeroepen door dierenrechtenorganisatie PETA tot Meest Sexy Vegetariër. Samen met de Britse komiek Russell Brand. Het verschil tussen deze twee comedians kan haast niet groter zijn. Waar Brand in kommervolle omstandigheden opgroeide in een onstabiel Engels gezien, op jonge leeftijd werd misbruikt en de nodige problemen had met harddrugs en hard liquor, daar was de jeugd van Wiig aanmerkelijk rimpellozer. Ze werd in 1973 geboren in Canandaigua, New York. Haar opmerkelijke achternaam heeft ze van haar Noorse voordouders. Haar ouders waren kunstenares en havenmeester. Komiek worden was bepaald geen droom, ze studeerde kunstgeschiedenis in Arizona. De universiteit in Phoenix staat wel bekend om haar wilde feesten, waar Wiig naar eigen zeggen dan ook graag aan mee deed. ‘Ik vond hangen met mijn vrienden leuker dan studeren’, vertelde ze Foo Fighters-zanger Dave Grohl in het gesprek wat hij met Wiig had voor het maandblad Interview. ‘Waarmee ik dat niet wil aanraden aan tieners die dit nu lezen.’ Waarop Grohl, waarschijnlijk op even ironische toon, reageert: ‘Stay in school. Don’t do drugs.’

Advies waar Wiig zich in ieder geval niet aan hield, al viel het drugsgebruik (wiet) nog behoorlijk mee. Haar carrière als comedian kreeg een zetje toen ze verplicht een blok acteerlessen volgde op de universiteit, en een docent haar aanraadde om daar mee door te gaan. ‘Ik dacht, wat? Ben je mal, da’s niks voor mij,’ zei ze in The New York Times. ‘Spreken in het openbaar, daar word ik al bloednerveus van.’ Maar het advies bleef door haar hoofd spoken, zeker toen ze met een vriendin een show van improvisatie-comedians The Groundlings bezocht in Los Angeles, waar Wiig inmiddels naar toe was verhuisd in de hoop actrice te worden: ‘Daar klikte iets in mijn hoofd.’ Ze stopte met haar cursussen method acting en volgde lessen bij The Groundlings. Daar werd ze al snel opgenomen in de groep. In die tijd bedacht ze een type als de weigerachtige tandenfee, die met een van vies gezicht haar afkeer van kindertandjes onder kussens besprak op het podium. Omdat optreden weinig opleverde, werkte ze tussen haar 20ste en 30ste ook als serveerster, als bloemist, als hotdogverkoper, in een kledingzaak en in een fruitwinkel. ‘Waar ik de godganse dag moest uitleggen wat het verschil is tussen witte en gele perziken. Wat dat is? Witte zijn zoeter.’
De motivatie om naar Los Angeles te verhuizen kwam voort uit een baan als modeltekenaar bij een kliniek voor plastische chirurgie. ‘Het was de bedoeling dat ik portretten van patiënten zou tekeken, zodat ze een idee hadden hoe ze na de behandeling eruit zouden zien. De dag voordat ik daar zou beginnen keek ik naar mezelf in de spiegel en zei: ‘Ga je dit echt de rest van je leven doen?’ Ik ben nooit naar die kliniek gegaan.’ Toeval misschien, maar een van haar grappigste scenes in Saturday Night Live is die waarin Wiig een tv-reporter speelt, die zo is gebotoxd dat ze in de jungle van Costa Rica de grote harige spinnen die over haar gezicht kruipen niet voelt.

Maar voordat ze opgenomen werd in de SNL-cast (in 2005), moest ze nog heel wat leren. De lessen bij The Groundlings in Los Angeles sloegen aan, binnen een jaar maakte ze deel uit van de ‘Main Stage’ cast, de veteranen waartoe ook Mindy Sterling behoorde. Sterling, bekend als Frau Farbissina in de Austin Powers-films, roemde in The New York Times het talent van Wiig om ‘te observeren, en daarna te imiteren. Haar typetjes waren levensecht, je wilde ze op straat tegenkomen. En ze is daarnaast ook heel mooi. Zoveel mooie, grappige vrouwen zijn er niet. Je hebt wel veel rare grappige vrouwen.’ Die kwaliteit van Wiig noemt de Nederlandse cabaretier en Wiig-fan Carolien Borgers ook direct: ‘Heerlijk toch, iemand die èn heel mooi, èn heel grappig is?’ Daar hebben ze er in Amerika inmiddels een hele hoop van. Naast Wiig bijvoorbeeld de zoet kijkende, maar ultra-vileine Sarah Silverman, Wiig’s Bridesmaids-collega Maya Rudolph en voormalig SNL-ster Tina Fey, tegenwoordig succesvol met de serie 30 Rock en haar uitermate grappige boeken.

In Amerika werd het ‘Vrouwen zijn niet grappig’-debat op scherp gesteld door (de inmiddels overleden) publicist Christopher Hitchens. Die in 2007 in een geruchtmakend stuk in de journalistieke glossy Vanity Fair betoogde dat er weliswaar hele grappige vrouwelijk comedians zijn, maar in vergelijk met hun mannelijke collegae zijn er wel veel meer hele slechte vrouwelijke komieken. Zijn betoog, waarin Hitchens onder meer onderzoek van de Stanford Universiteit aanhaalt en gedichten van Rudyard Kipling, komt hier op neer: mannen zijn grappiger omdat ze indruk moeten maken, vrouwen willen vooral tutten en zorgen. Ja, werpt zijn vriendin tegen, maar vrouwen worden wel steeds grappiger naarmate ze ouder worden. ‘Waarom daar op wachten?’ vraagt Hitchens zich af.
Ook in Nederland wordt door gevestigde mannelijke komieken geregeld gesteld dat vrouwen niet leuk zijn. Wie via Twitter de reacties volgde op programma’s waarin vooral vrouwelijke cabaretiers zitten, weet dat veel tv-kijkers daar net zo over denken.’

Maar er is iets aan het veranderen, zo merkt ook Carolien Borgers. ‘Ik heb met Kristel Zweers en Soundos El Amahdi meegedaan aan een aflevering van de grappige datingshow Mag ik U Kussen? Op Twitter zag ik tijdens de show aanvankelijk vooral negatieve reacties, maar dat sloeg halverwege al snel om. Blijkbaar duurt het even voordat kijkers kwaliteitshumor van vrouwen her- en erkennen’. In Vanity Fair reageerde New York Times-televisierecensente Alexandra Stanley op Hitchens’ stuk met een scherpe tegenaanval, waarvoor ze onder meer Joan Rivers aanhaalde: ‘Mannen zijn bang voor grappige vrouwen. Ze vragen: ben je ook grappig in bed?’ Wiig poseerde met Tina Fey en Maya Rudolph voor het stuk (kop: ‘Who says women aren’t funny?’), maar wordt niet geciteerd. Tina Fey wel, die het artikel als volgt afsluit: ‘Ik hoor nog vaak genoeg dat vrouwen niet grappig zouden zijn. Maar het wordt steeds eenvoudiger om dat te negeren.’

Dat blijkt. Want hoewel het vier jaar duurde voordat Bridesmaids kon worden gemaakt, is het van alle films van regisseur Judd Apatow (waaronder Knocked Up en The 40-Year Old Virgin) veruit de meest succesvolle. Het succes leidde onder meer tot een eerbetoon in de stijlvolle maar tegelijk vaak onbeschaamd sekstische mannenglossy GQ tot een eerbetoon. Wiig werd vorig jaar uitgeroepen tot ‘Bro of the Year’. Haar Bridesmaids-tegenspeler Jon Hamm (ook bekend van Mad Men) schreef: ‘Kristen is heel verlegen. Ze draagt vaak truien met capuchons en verbergt haar handen in haar mouwen. Maar voor Saturday Night Live trekt ze gretig een kokosnoot-bh aan. Ze is niet te beroerd om de meest idiote sketches te spelen. Toen ik haar in dat programma zag, dacht ik: Mijn god, dat meisje is grappig.’

Wiig werkt nu aan films met tegenspelers als Matt Dillon en Annette Bening (Imogene), Ryan Phillippe en haar vriendje Brian Petsos (Revenge for Jolly!) en het door Sean Penn te regisseren The Comedian, met Robert De Niro. Haar verlegenheid keert vaak terug in artikelen over Wiig. Maar ook haar gebrek aan zenuwtrekken, ‘issues’ uit haar jeugd of anti-sociaal gedrag van veel mannelijke comedians. Dat, plus het feit dat Wiig pas na haar dertigste serieus met comedy aan de slag ging en het vak nooit uitgebreid heeft bestudeerd, deed Time besluiten een interview met haar te bekoppen met ‘The Anti-Comedian’.
En oh ja, Wiig is al heel lang vegetariër. In Women’s Health vertelde ze dat ze veel tofu en sojaprodukten eet, verslaafd is aan cranberry-juice en veel water drinkt. Maar dat ze zichzelf ook uitspatting gunt: pure chocolade, zoete patat en citroentaartjes. In dat interview vertelde ze ook dat haar ‘most prized possesion’ een ketting was met daaraan een koekoeksklokje. ‘Het zegt veel over mijn vriend, dat hij me zoiets geeft. En ik vermoed dat het ook veel zegt over mij, dat ik zoiets zo leuk vind.’

Maar het verbeteren van de wereld houdt niet op bij het niet eten van dieren. Op de grappige-filmpjessite Funnyordie.com staat ‘Kristen Wiig’s Global Warming Solution’, waarin ze met een uitgestreken gezicht een geweldige oplossing heeft om de uitstoot van CO2 te verminderen: ‘Als iedereen ter wereld nu eens per dag één minuut zijn adem inhield? Dat zou gelijk staan aan een miljard auto’s minder op de weg!’ Grappig? Ja. Maar zoals een van de reacties onder het filmpje terecht stelt: ‘Dit klinkt aannemelijker dan veel andere ‘groene’ oplossingen...plus she's kind of cute.’