Bekend maakt bemind

(Verschenen in VaraGids 51, 2011)

Song van het Jaar Somebody That I Used To Know van Gotye en Kimbra is een onverbiddelijke hit. Dat kon ook niet anders.

Dor Guuz Hoogaerts

‘Mag ik de aanwezigen om stilte verzoeken? Welkom bij het popcollege Hitanalyse, mijn naam is Professor Hoogaerts. Ik neem aan dat u allemaal tevoren de verplichte stof heeft doorgenomen, het boek The Manual (How To Have A Number One The Easy Way) van Cauty en Drummond, ja? Wat zegt u, niet gevonden op internet? Maar jongeman toch, even googelen en u heeft het. Heel kort samengevat dan: Cauty en Drummond stonden in 1988 als The Timelords bovenaan de Engelse hitparade met een bij elkaar gesampeld nummer, Doctorin’ the Tardis. Vlak daarna verscheen hun boek, met daarin hun Golden Rules: gebruik veel herhaling en een onweerstaanbare baslijn, kap de boel af na pakweg drie minuten en steel schaamteloos van liedjes die eerder op nummer 1 stonden.

Pakken we nu een recent voorbeeld bij de kop: Somebody That I Used To Know van Gotye en Kimbra. In de reader bij dit college vindt u de biografie van Wouter de Backer, zoals Gotye echt heet. Op jonge leeftijd van Brugge naar Australië verhuisd, en als tiener verslaafd aan synthi-pop. Zijn eerste composities bestonden vooral uit samples van artiesten die grote nummer-1-hits scoorden als The Police en Culture Club.
Een vraag, ja? Somebody That I Used To Know duurt inderdaad langer dan drie minuten en is niet dansbaar. We zullen zien dat waar Gotye afwijkt van de Golden Rules van Cauty en Drummond, hij principes van de sociale en evolutionaire psychologie nauwgezet volgt. Uit hersenonderzoek weten we dat een liedje als aangenaam wordt ervaren als het een perfecte afwisseling heeft tussen voorspelbaarheid en verrassing. Bij het horen van bekende geluiden, geven de hersenen een bepaalde dosis dopamine af, waardoor we ons prettig voelen.
Somebody That I Used To Know bestaat voornamelijk uit twee akkoorden, die herhaald worden. Er is hier en daar al opgemerkt dat de melodie lijkt op een kinderliedje. Op tweederde van het nummer, de gulden snede, zeg maar, gebeurt iets bijzonders. De uithaal, en de entree van de zangeres.
De liedtekst, ook in de reader, is van belang. Eenvoudig te volgen, de boodschap van de tekst is universeel. Iedereen heeft wel eens een relatie beëindigd. Misschien wel de belangrijkste reden waarom de meerderheid van de nummer-1-hits over de liefde gaan.
Evolutiepsychologie leert ons dat alles wat de mens doet, neerkomt op reproductie en overleven. Gotye vertelde in diverse interviews dat luisteraars hem hebben laten weten dat het nummer hen heeft doen besloten hun partner níet te verlaten. De ander moest niet ‘somebody that I used to know’ worden. De gevolgen hiervan laten zich raden, en studenten die mijn colleges vaker hebben gevolgd weten wat er nu komt...ja, laten we het gezamenlijk zeggen: ‘GOEDMAAKSEKS EN GEBOORTEKAARTJES’. Precies. Dank, tot volgende week!’

(Met dank aan zangeres Fridolijn van Pol, 3FM-dj Gerard Ekdom, singer-songwriter en universitair docent Marg van Eenbergen en producer Floris Klinkert)